Lịch sử nền văn minh các dân tộc Việt Nam từ lâu đã có mối quan hệ mật thiết với hệ thống các con sông. Mỗi dòng sông đều ẩn chứa một câu chuyện, một mảnh kí ức góp phần tạo nên thiên sử ký sống động của đất Việt. Trong đó, không thể không nhắc đến dòng sông Mã với những dấu ấn lịch sử hào hùng. Đồng thời, dòng sông này cũng đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong các trang văn, thơ của người nghệ sĩ.
Sông Mã là con sông chảy qua Việt Nam và Lào. Trên lãnh thổ Việt Nam, lưu vực của sông lớn, chủ yếu chảy qua vùng núi và trung du. Dòng sông gắn liền với sự hình thành tỉnh Thanh Hóa, đóng vai trò lớn trong phát triển kinh tế và đời sống sinh hoạt của con người nơi đây. Hiện nay, sông Mã cũng là một trong những địa điểm du lịch phổ biến, điều ấy góp phần truyền tải nét đẹp về văn hóa và con người xứ Thanh đến đông đảo du khách.
Sông Mã gây ấn tượng bởi cảnh quan thiên nhiên xinh đẹp và hùng vĩ. Nét đẹp này cũng để lại thương nhớ trong nhiều trang văn, trang thơ. Nhắc đến sông Mã trong văn chương, ai cũng sẽ nghĩ tới câu thơ “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!” trong bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng. Hình ảnh sông Mã dữ dội, “gầm lên khúc độc hành” không chỉ hiện lên trong bức tranh thiên nhiên miền Tây Bắc hùng vĩ, mà còn gắn liền với những chuyến hành quân gian nan, không ngừng nghỉ của binh đoàn Tây Tiến lúc bấy giờ. Cảnh sắc hai bờ sông Mã và văn hóa xứ Thanh cũng trở thành nguồn cảm hứng văn chương cho nhiều tác giả như Tố Hữu, Đặng Văn Lâu, Nguyễn Đình Thi… Nhờ đó, độc giả cảm nhận được một dòng sông còn vương vấn âm hưởng cách mạng, luôn gắn bó với đời sống con người.
Để làm rõ hơn vẻ đẹp của sông Mã trong văn học Việt Nam, Yên Văn xin trích ra một vài đoạn thơ, văn về nơi này.
Rải rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.
Áo bào thay chiếu, anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.Tây Tiến - Quang Dũng
Đoạn thơ đã khắc họa chân dung người lính Tây Tiến và sự hy sinh bi tráng của họ. Trong trận đánh khốc liệt ấy, bao đồng đội đã ngã xuống nơi chiến trường miền Tây máu lửa. Họ nằm ở lại nơi chân đèo, góc núi trên những nấm mộ vô danh. Những người lính ấy đã lựa chọn sống, chiến đấu và hy sinh cho lý tưởng cách mạng. Vì thế, cái chết của họ trở nên nhẹ nhàng, thiêng liêng mà rất đỗi hùng tráng.

Sông Mã nổi bật trong văn học Việt Nam (Ảnh:Internet)
Dưới một góc nhìn khác, cảnh sắc hai bên bờ sông Mã hiện lên với vẻ đẹp lớn lao và hùng vĩ:
Nắng vờn núi gấm chênh chênh
Sóng rờn sông Mã lượn quanh hàng đồi
Thuyền chài thôi kiếp dạt trôi
Thong dong bè nứa, quẫy đuôi cá lồngCẩm Thủy - Tố Hữu
Tố Hữu đã gói gọn cảnh quan thiên nhiên sông Mã trong 4 câu thơ ngắn. Phía đằng xa là những tia nắng nhàn nhạt “vờn” lấy dãy núi cao “chênh chênh”, là những con sóng sông Mã “lượn quanh” và vỗ nhẹ vào hàng đồi, tạo nên một bức tranh phong cảnh thơ mộng. Lại gần thêm chút, ta nhìn thấy hình ảnh người dân lao động vùng biển đang hăng say chài lưới với những mẻ cá lồng bội thu.

Những bãi đá bấp bênh bao quanh sông Mã (Ảnh:Internet)
Khác với Tố Hữu, Lâu Văn Mua nhìn sông Mã qua những đặc sắc trong phong tục, văn hóa của con người nơi đây:
Lên với suối Sim thượng nguồn sông Mã
Nghe tiếng Khèn, tiếng Khặp thiết tha,
Tiếng Cồng, tiếng Trống quê ta
Cùng điệu Gậy Tiền, điệu Xào Xạc, điệu hát Giao DuyênAi lên Mường Lát quê tôi - Lâu Văn Mua

Văn hóa, phong tục tập quán đặc sắc nơi (Ảnh:Internet)
Bằng vốn sống phong phú của mình, Lâu Văn Mua đã cung cấp cho độc giả hiểu biết về những nét văn hóa đặc trưng người dân vùng sông Mã. Đó là điệu hát thiết tha ngọt ngào từ “tiếng Khèn, tiếng Khặp”, là thanh âm hào hùng của “tiếng Cồng, tiếng Trống”. Ngoài ra, tác giả cũng nhắc đến hàng loạt những điệu múa như: điệu Gậy Tiền, điệu Xào Xạc, điệu hát Giao Duyên,… Tất cả tạo nên một bản đồ văn hóa đa màu sắc cho vùng đất này.
Tìm hiểu thêm về huyện Mường Lát, Thanh Hóa (Nguồn:Internet)
Cảnh quan thiên nhiên đặc sắc và con người nơi đây đã mang lại nguồn cảm hứng sáng tác lớn cho các nhà văn, nhà thơ. Chính những lời thơ đó đã nuôi dưỡng tình yêu và sự tự hào của ta với dòng sông này. Sông Mã trong ấn tượng của các bạn có giống như trang văn, trang thơ không? Hãy chia sẻ cho Yên Văn ở phần bình luận nhé!
Đội ngũ Yên Văn