Có lẽ bởi sự gắn bó và thân thuộc với mọi mặt của đời sống con người, “dòng sông” đã trở thành một đề tài lớn trong văn học Việt Nam. Bằng những rung cảm và quan sát tinh tế của người nghệ sĩ, “dòng sông” đi vào văn học với những ý nghĩa biểu tượng đa dạng và đặc sắc. Cùng Yên Văn khám phá dấu ấn của hình ảnh “dòng sông” trong văn học Việt Nam nhé!
Trong tự nhiên, dòng sông là dòng nước chảy ra biển, tương đối ổn định trên bề mặt lục địa. Từ xa xưa, dòng sông luôn được coi là cội nguồn của sự sống, gắn liền với nhiều vùng đất và nền văn minh lâu đời.
Trong văn học, dòng sông thường gắn liền với cuộc chia ly, với vẻ đẹp thiên nhiên và con người. Tùy vào câu chuyện, sông xuất hiện và gợi cho người đọc những cung bậc cảm xúc khác nhau. Đó có thể là nỗi buồn qua “sông dài”, “nước buồn thiu”… hay hoài niệm khi “sông xanh biếc”, “sông lấp loáng”,… Tùy thuộc vào phong cách riêng của mỗi người nghệ sĩ và mục đích truyền tải, hình ảnh “dòng sông” lại mang những ý nghĩa biểu tượng khác nhau.
Yên Văn xin được trích dẫn những câu văn, đoạn thơ có sự xuất hiện của “dòng sông”. Ta nhớ lại dòng “Tràng giang” đã được Huy Cận tái hiện như một biểu tượng của nỗi buồn:
Nắng xuống, chiều lên, sâu chót vót
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.Tràng Giang - Huy Cận
Hai câu thơ vẽ nên một khung cảnh không gian ba chiều rộng lớn: có chiều cao của “nắng xuống”, “chiều lên”, có chiều rộng của “trời” và chiều dài của “sông”. Không gian bao la càng khiến cho hình ảnh “bến cô liêu” thêm phần lạc lõng, u sầu và vô định.
Tìm hiểu thêm về sông Hồng – con sông xuất hiện trong bài “Tràng giang” (Nguồn: Youtube)
Khác với Huy Cận, “dòng sông” đi vào thơ của Thâm Tâm với ý nghĩa tượng trưng cho sự tiễn biệt.
Đưa người ta không đưa qua sông,
Sao có tiếng sóng ở trong lòng?
Bóng chiều không thắm không vàng vọt,
Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?Tống biệt hành - Thâm Tâm
Trong đời sống của người Việt Nam, con sông như một ranh giới, một vành đai bao phủ và che chở mỗi vùng đất. Có lẽ bởi vậy mà con sông, bến nước được coi là địa điểm gặp gỡ của những cuộc tiễn biệt. Hòa vào tâm trạng bịn rịn, xao xuyến của cuộc chia ly, cảnh vật cũng man mác, nhạt nhòa, chẳng còn vẻ rạng rỡ và tươi sáng.
Nếu Huy Cận và Thâm Tâm nhìn nhận dòng sông trong nỗi sầu thẳm thì đối với Tế Hanh, “dòng sông” lại gắn liền với dòng hoài niệm:
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Tỏa nắng xuống dòng sông lấp loángNhớ con sông quê hương - Tế Hanh
Dòng sông nước trong như gương soi, hòa với cảnh hàng tre đôi bờ đã là một hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam. Làn nước xanh lấp lánh trong nắng, lưu giữ những kí ức của thời tuổi trẻ gắn bó với quê hương, làng xóm đã khắc sâu trong tâm thức của nhân vật trữ tình.

Sông Trà Bồng ở Quảng Ngãi – quê hương của nhà thơ Tế Hanh (Ảnh: Internet)
Hình ảnh “dòng sông” cũng khơi nguồn sáng tạo cho tấm thiệp “Biết Ơn” của Yên Văn, được gợi cảm hứng từ Trường ca “Mặt đường khát vọng”:
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một khao khát, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hoá núi sông taMặt đường Khát vọng - Nguyễn Khoa Điềm
Bức tranh thiên nhiên vừa hùng vĩ, giản dị, bình yên, gợi nhắc về sứ mệnh, trách nhiệm của tuổi trẻ đối với đất nước, chất chứa bao cảm xúc tự hào, biết ơn. Bài thơ như một lời nhắc nhở, rằng từng tấc đất ta đang đứng, từng khung cảnh ta đang ngắm nhìn đều thấm nhuần lịch sử, truyền thống và hình bóng của thế hệ cha ông ta.
Để phân tích ý nghĩa của một hình tượng nghệ thuật, bạn không chỉ cần tích lũy vốn từ vựng “đủ dùng” mà còn cần rèn luyện một trí tưởng tượng phong phú và những góc nhìn đa chiều. Yên Văn nhắn bạn rèn luyện thói quen đọc lành mạnh, dành thời gian quan sát và trực tiếp trải nghiệm cuộc sống nhé! Hi vọng gợi ý này sẽ hữu ích cho bạn trong việc trau dồi kĩ năng viết!
“Dòng sông” với những tầng nghĩa đa chiều, đã trở thành một hình tượng nghệ thuật lớn trong văn học Việt Nam. Bạn đừng ngần ngại chia sẻ cho Yên Văn những lời văn, câu thơ có hình ảnh “dòng sông” và phát hiện của bạn về ý nghĩa biểu tượng đó nhé!
—
Mời các bạn tìm hiểu 2 cuốn học liệu tinh gọn của Yên Văn (tính đến tháng 6 năm 2024).
📗 Văn học cách mạng – Theo dấu ước mơ | Giá: 139.000đ
Sách tích hợp kiến thức văn học và lịch sử, giúp mở rộng từ vựng tiếng Việt và rèn luyện kỹ năng viết NLXH. Đọc thử: https://tinyurl.com/ht01read
📗 Theo chân văn học – Đi dọc Việt Nam | Giá: 139.000đ
Sách tích hợp kiến thức văn học và địa lý, giúp mở rộng từ vựng tiếng Việt và rèn luyện kỹ năng viết văn thuyết minh.
📌 Đọc thử: https://tinyurl.com/ht04read
📌 Đặt mua sách qua Shopee: https://shopee.vn/yenvanofficial
📌 Đặt mua sách qua GG Form: https://tinyurl.com/yenvanprinted
Đội ngũ Yên Văn